الحمد لله رب العالمين، وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين، أما بعد

Είναι γνωστή η αντιπαράθεση μεταξύ της δυτικής θεολογίας και της ανατολικής. Η δυτική θεολογία συχνά επικαλείται την “πρόοδο” και την «ανάγκη» να ξεκολλήσουμε από την παράδοση, ακόμα και από την αποκάλυψη του Υψίστου. Δεν το λένε έτσι ωμά αλλά στην πράξη αυτό εννοούν κι αυτό δείχνουν

Για να το δούμε λίγο πιο συγκεκριμένα ας διαβάσουμε μια κριτική προσέγγιση επί του θέματος από έναν Έλληνα καθηγητή του Χριστιανισμού και στη συνέχεια να απαντήσουμε: 

«Ρε παιδιά φοβάμαι μήπως η Ορθοδοξία καταντήσει τελικά ένα είδος χριστιανικού Ισλάμ της Ανατολής»

Και στη συνέχεια επεξήγησε τον συλλογισμό σημειώνοντας τις παρακάτω σκέψεις:

«Καταρχάς να διευκρινίσω ρητά ότι δεν αναφέρομαι στην «πίστη» αλλά στην «νοοτροπία» σε θέματα πίστης και θεολογίας.

1. Δεν θέλω ούτε να σκανδαλίσω ούτε να προκαλέσω τον οποιονδήποτε ασφαλώς αλλά είναι κάτι που το εννοώ και το φοβάμαι σοβαρά. Γιατί τάχα ;; Πέρα από τις προφανείς και τεράστιες, μεταξύ Ισλάμ και Ορθοδοξίας, «διαφορές πίστης», αναφέρομαι σε μια «αντιστοιχία νοοτροπίας» μεταξύ τους σε θέματα θεολογίας. Και καταρχάς σε μια όχι βέβαια θεωρητική αλλά σίγουρα πρακτική και παγιωμένη αντίληψη της “Παράδοσης”, των “Πατέρων” καθώς και των “Οικουμενικών Συνόδων” (και πρώτα και κύρια της “αγίας Γραφής”) ως ΑΝΙΣΤΟΡΙΚΗ, ΑΧΡΟΝΗ, ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΗ και ΦΕΤΙΧΙΣΤΙΚΗ στη θεολογία και την εκκλησία της Ορθοδοξίας, που θα ονόμαζα ΚΟΡΑΝΙΚΗ. Αυτός ο πρακτικός “Κορνισμός” για τον πω έτσι, ζητώντας πρώτα συγνώμη από το Ισλάμ για την παράχρηση του όρου, που αλλού τάχα θα μπορούσε να καταλήξει για την Ορθοδοξία (αν δεν κατέληξε ήδη);
2. Δυστυχώς, στην παρ’ ημίν ορθόδοξη θεολογία και εκκλησία, όπως άλλωστε και στο Ισλάμ, τα μνημεία της «αποκάλυψης» και «πίστης» που προανέφερα τα θεωρούμε, ουσιαστικά, ΑΝΙΣΤΟΡΙΚΑ, ΑΧΡΟΝΑ, ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΑ και ΦΕΤΙΧΙΣΤΙΚΑ, με μία λέξη <<ΚΟΡΑΝΙΚΑ>>. Όπως δηλ. mutatis mutandis οι Μωαμεθανοί θεωρούν το Κοράνι (1). Μεταξύ Μωαμεθανών και Ορθοδόξων δεν υπάρχει ασφαλώς αντιστοιχία στο “τι” της πίστης αλλά μόνο στο “πως” της πίστης (εννοείται … αντιστοιχία πρακτικά στο “πως” και όχι απλώς θεωρητικά).
3. Τα λέω αυτά, όχι για να φέρω κακά μαντάτα σαν άλλη Κασσάνδρα, αλλά γιατί πρέπει όλοι να καταβάλουμε τεράστια προσπάθεια και από όποια θέση βρίσκεται ο καθένας μας για να αντιστραφεί αυτή η μονιμοποιημένη από αιώνες <<ΚΟΡΑΝΙΚΗ>> ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ (δηλ. επαναλαμβάνω η άχρονη, αντιστορική και θεμελιοκρατική, φετιχιστική ίσως αντίληψη), στην Ορθοδοξία και μάλιστα στην ορθόδοξη θεολογία. Ο τοτεμισμός της “Παράδοσης” και των “Πατέρων” ειδικά που κυριαρχεί αδιαμφισβήτητα από αιώνες τώρα στη θεολογία και την εκκλησία της Ανατολής –ας πούμε συμβατικά μετά από τον Ιωάννη Δαμασκηνό– είναι γι’ αυτήν ένας πραγματικός πνευματικός καρκίνος και τίποτε λιγότερο. Υπάρχει τάχα αμφιβολία ;;
4. Ας έρθω τώρα στο “δια ταύτα…” Σε χριστιανικό πλαίσιο, δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο ούτε πλέον ανορθόδοξο από μια ΑΝΙΣΤΟΡΙΚΗ, ΑΧΡΟΝΗ (δηλ. πλατωνίζουσα) αντίληψη, ΦΕΤΙΧΙΣΤΙΚΗ εν τέλει –ΠΡΑΚΤΙΚΑ, όχι θεωρητικά βέβαια — (α) του “Λόγου-και-Χριστού του Θεού”, (β) της χριστιανικής “θεολογίας” καθώς και (γ) της “εκκλησίας” του Χριστού…

Ας σταθούμε να τα σκεφτούμε αυτοκριτικά τα παραπάνω, με ειλικρίνεια όμως ενώπιον Χριστού και ενώπιον των άλλων χριστιανών αδελφών. Δεν είναι τάχα καιρός να σταματήσει ο θεολογικός και πάνυ αυτάρεσκος ναρκισσισμός του “επόμενοι τοις αγίοις Πατράσι” –αυτής της απίστευτης “καραμέλας για αδαείς”, για τις “μάζες”, για τον “όχλο”—αλλά και ο συστηματικός αυτολιβανισμός της “Ορθοδοξίας” στην καθεμία από τις ιστορικές εκκλησίες της, τις εξάπαντως” εθνικιστικές εκκλησίες” ή τουλάχιστον “πολιτισμικές εκκλησίες” (βλ. λχ Ορθοδοξία και Ελληνισμός, Ορθοδοξία και Πανσλαβισμός κλπ);;;

Πρέπει να “σπάσουμε τα αβγά” διότι όπως λένε οι Γάλλοι, χωρίς να σπάσεις αβγά δεν γίνεται ομελέτα που εδώ ομελέτα σημαίνει αγιοπνευματική και κριτική ανανέωση της ορθόδοξης θεολογίας και εκκλησίας (2), εν Χριστώ δια Πνεύματος.

(1) Για τους Μουσουλμάνους το”Κοράνι” είναι ο “άκτιστος λόγος του Θεού” ως ΒΙΒΛΙΟ όπως για μας ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ είναι ο “άκτιστος Λόγος του Θεού” ως ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΥΠΑΡΞΗ.

(2) Θα παρατηρήσει κανείς ασφαλώς ότι αναφέρομαι πάντα στο ζευγάρι “θεολογία και εκκλησία”. Το κάνω διότι πιστεύω βαθιά ότι μεταξύ “θεολογίας” και “εκκλησίας” –όπως αντίστροφα και μεταξύ “εκκλησίας” και “θεολογίας”– υπάρχει (και πρέπει να υπάρχει) ένταση και αγιοπνευματική διάδραση ως διαλεκτικά κριτική σχέση μεταξύ τους ….. Αυτό είναι μια βασική θεολογική θέση μου. Το νόημά της είναι ας πούμε ότι αντιλαμβάνομαι την μεν «εκκλησία» ΙΣΤΟΡΙΚΑ την δε «θεολογία» ΠΡΟΦΗΤΙΚΑ, όχι και αυτήν θεσμικά. Διότι αν η «θεολογία» γίνει και αυτή «θεσμική» όπως και η «εκκλησία» τότε η «θεολογία» χάνει την κριτική-προφητική ουσία της και γίνεται και αυτή απλώς θεσμική, απλώς ιστορική (δηλ. όχι προφητική, εσχατολογική και μυστηριακή). Τότε το «εκκλησιαστική θεολογία» που λέμε καταντάει να γίνει ««αυλική θεολογία» αν όχι και παραταξιακή ιδεολογία», σαν να λέμε η «θεωρητική βάση του ιστορικού θεσμού» (Γιάννης κερνάει… Γιάννης πίνει).

Και ένα τελευταίο. Γιατί την κάνω αυτή την τόσο δυσάρεστη κριτική (παρόλο το προσωπικό και συναισθηματικό κόστος);;, Την κάνω διότι θα δώσω λόγο στο Θεό αν σιωπήσω …. Δεν μπορούμε να ιδιωτεύουμε εκκλησιαστικά. Όλοι είμαστε συνυπεύθυνοι ενώπιον Χριστού για όλες τις ιστορικές εκκλησίες “καθοδόν” προς τη Βασιλεία, και μάλιστα για το όποιο “καθοδόν” κατάντημά τους … Δεν είναι πολιτικά κόματα ούτε ποδοσφαιρικές ομάδες οι ιστορικές εκκλησίες. Είναι (ή μάλλον καλούνται να είναι) “εικόνες μυστηριακές του Χριστού που έρχεται από το μέλλον” περισσότερο ή λιγότερο πιστές στο εσχατολογικό αρχέτυπό τους.

Απάντηση: 

Γνωρίζω ότι το σχόλιο του καθηγητή σχετίζεται με τον Χριστιανισμό, αλλά επειδή αναφέρει το Ισλάμ, έκρινα σωστό να υπάρχει μια απάντηση προς υπεράσπιση της αποκάλυψης και της παράδοσης και την σπουδαιότητας τους ως βασικά θεμέλια της πίστεως και των ενάρετων πράξεων

Οι σκέψεις αυτές είναι γνωστές αιτιάσεις προς την παράδοση, συγκεκριμένα στο μήνυμα των Προφητών και των Αποστόλων και στην αποκάλυψη του Θεού.

Είναι η γνωστή δυτική (θεολογική) ρητορική η οποία, λανθασμένα, ισχυρίζεται ότι η «θεολογία» εξελίσσεται και ότι η διδασκαλία του Προφήτη/Αποστόλου, ο οποίος έρχεται από τον Θεό ως αγγελιοφόρος και διδάσκαλος, είναι πλέον απαρχαιωμένη και ξεπερασμένη.

Ο καθηγητής θεολόγος μας μίλησε για «άστοχες θεολογικές νοοτροπίες» ενώ την ίδια ώρα δεν αντιλαμβάνεται το θεολογικό ατόπημα που περιέχεται σε μια «προοδευτική – εξελίξιμη θεολογία κάτω από «αγιοπνευματικές» νοοτροπίες (εδώ κολλάει η «νοοτροπία»).

Αδυνατώ να κατανοήσω πως ο Λόγος του Θεού, η αποκάλυψη Του και οι θεόπνευστες διδασκαλίες των Προφητών/Αποστόλων, μπορούν να θεωρηθούν απαρχαιωμένες, ανηστορικές, φετιχιστικές, άχρονες. Ο καθηγητής έχει αντιληφθεί ότι με αυτόν τον τρόπο, έμμεσα η άμεσα, ασκεί κριτική στον ίδιο τον Θεό και τις «νοοτροπίες» Του; Ο Θεός δεν γνώριζε άραγε για το «απαρχαιωμένο» της όλης υπόθεσης; Η μήπως αυτό που επιθυμεί ο Θεός είναι ο άνθρωπος να τηρήσει τον Λόγο Του, διότι πολύ απλά ως άκτιστος Λόγος δεν απαρχαιώνεται, δεν αλλάζει και αφορά όλες τις εποχές (μιας και η πιστή δεν αλλάζει, καθώς επίσης και οι ανθρώπινες ανάγκες ως προς το πρακτικό κομμάτι).

Πως λοιπόν προσεγγίζουμε με αυτήν την «θεολογική – προοδευτική» αντίληψη το θέλημα του Υψίστου το οποίο είναι ξεκάθαρα καταγεγραμμένο στην αποκάλυψη και τονίζει με τον πιο απλό και κατανοητό τρόπο, χωρίς αμπελοφιλοσοφίες, το εξής: Τήρηση της Εντολής του Θεού (πίστη – Μονοθεϊσμός και ενάρετες πράξεις όπως ο Ίδιος και οι Προφήτες/Απόστολοι Του ορίζουν, οχι με ανθρώπινες «λογικές», φιλοσοφικές τάσεις), καθώς επίσης απομάκρυνση από το απαγορευμένο (όπως ο Ίδιος και οι Προφήτες/Απόστολοι Του ορίζουν, όχι με ανθρώπινες «λογικές», φιλοσοφικές τάσεις, τάχα «προοδευτικές» αντιλήψεις)

Ο Θεός θέλει να ακολουθήσεις το θέλημα Του και την εντολή Του. Αυτό δεν είναι απαρχαίωση, φετιχισμός, αυτολιβανισμός. Ούτε πνευματικά οπισθοδρομικό. Τουναντίον, είναι πνευματική αναγέννηση και επιστροφή σε αυτό που θέλει ο Δημιουργός, όχι σε αυτό που λογικοποιούμε εμείς με βάση τις σαθρές μας επιθυμίες (τάχα προοδευτισμός οπού στην ουσία ειναι σκοταδισμός και απομάκρυνση από τον Θεό). Όχι τίποτα άλλο, καταλήγουμε απλά να φιλοσοφούμε (επί της ουσίας να αμπελοφιλοσοφούμε) κάνοντας συζητήσεις για το τι θέλουμε εμείς, με προσωπικές λογικές και όχι για το τι επιθυμεί από εμάς ο Δημιουργός μας.

Μερικές επιπλέον διορθώσεις σε ορισμένες παρανοήσεις του καθηγητή:

1)Στο Ισλάμ υπάρχει και το τι και το πώς της πίστης, με την διαφορά οτι αυτά ορίζονται από το δόγμα το οποίο διατάζει ο Ύψιστος και οι Προφήτες/Απόστολοι Του.

2) Στο Ισλάμ ο άκτιστος Λόγος (ως ιδιότητα του Υψίστου) δεν έχει καμία απολύτως σχέση με τον Λόγο Θεού που είναι ο Ιησούς. Και αυτό διότι η ιδιότητα Του δεν γίνεται πρόσωπο ούτε διαφορετικός «θεός». Λόγος Θεού για τον Ιησού σημαίνει ότι δημιουργήθηκε με την εντολή του Θεού (εντολή του Υψίστου όταν είπε: “Γενηθήτω” και έγινε/δημιουργήθηκε).Ένας λόγος που ο Αλλάχ τον μίλησε (ειπώθηκε με λόγο) προς τον Μαριάμ και καταυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε ο Ιησούς. Και δεν είναι ο Ιησούς αυτός κάθε αυτός λόγος Θεού (ως ιδιότητα), όπως πιστεύουν οι Χριστιανοί, αλλά λόγος από τον οποίο δημιουργήθηκε και αυτό αποτελεί ύψιστη τιμή για τον Μεσσία.

إِنَّ مَثَلَ عِيسَىٰ عِندَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ ۖ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثُمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ

«Πράγματι, το παράδειγμα του Ιησού στον Αλλάχ είναι όμοιο μ’ εκείνο του Αδάμ, που τον έπλασε από χώμα και έπειτα του είπε: «Γενηθήτω» κι έγινε» {Κοράνι, 3:59}

3) Δεν είναι ναρκισσισμός όταν ακολουθείς και υποτάσσεσαι στην Εντολή του Κυρίου χωρίς να προσθαφαιρείς (εις το όνομα της “εξέλιξης”). Ναρκισσισμός ειναι η αντίληψη ότι με την προσωπική μας λογική (και τα πάθη) μπορούμε να προχωρήσουμε πέρα από την αποκάλυψη του Κυρίου και την παράδοση τω Προφητών Του. Η θεϊκή εντολή δεν επιδέχεται αλλαγή διότι πολύ απλά είναι θεϊκή (άρα τέλεια και άψογη) και όχι ανθρωπινή. Η ανθρώπινη θέση είναι αντικείμενο αλλαγής.

4) Η κριτική – πνευματική ανανέωση είναι καλοδεχούμενη και θεμιτή μόνο όταν γίνεται με όρους επιστροφής στον αποκεκαλυμμένο Λόγο του Υψίστου και της Προφητικής παράδοσης των Προφητών/Αποστόλων Του, όχι εισάγοντας φιλοσοφικούς στοχασμούς (βαφτίζοντας τους «θεολογία»), διότι έτσι δημιουργούμε το προσωπικό μας θρήσκευμα και πίστη, δεν ακολουθούμε το θέλημα του Υψίστου. Πως είναι δυνατόν να υπάρχει πνευματική αναγέννηση όταν θεωρούμε την αποκάλυψη και την εντολή του Θεού ξεπερασμένη;

5) Το προφητικό, εσχατολογικό και μυστηριακό ενισχύονται από την αποκάλυψη και την παράδοση των Προφητών, όχι από εξελικτικές θεολογίες που καταλήγουν σε φιλοσοφίες

Και να τονίσω κάτι τελευταίο για τα περί «θεολογίας». Στο Ισλάμ δεν υπάρχει αυτό που λέμε “θεολογία” αλλά δογματική. Χρησιμοποιώ τον όρο θεολογία για να γίνω κατανοητός και στους μη Μουσουλμάνος. Στο Ισλάμ έχουμε δογματική διδασκαλία, θέσεις δογματικές, που δεν μετακινούνται, ούτε δέχονται ανθρώπινες ερμηνείες. Είναι δόγμα αποκεκαλυμμένο σύμφωνα με τον λόγο του Υψίστου και σύμφωνα με το παράδειγμα του Προφήτη Του (αυτό που λέμε Προφητική παράδοση – Σούννα).

Όταν δε υπάρχουν αυτές οι δυο βασικές πηγές (Λόγος Θεού και μεθοδολογία κατανόησης από τον Προφήτη/Απόστολο) , τότε δεν έχουμε τίποτα επί της ουσίας, αναγκασμένοι να “θεολογούμε” στα τυφλά και καταλήγοντας να αμπελοφιλοσοφούμε.

Άχμαντ Μ.Ελντίν

Διπλωματούχος Ισλαμικής Θεολογίας

Ιμάμης στο Τζαμί «Σάλαφ ους Σάλιχ» (Αρ Ραχμάν)

IslamForGreeks.org – AhmadEldin.blog

Categories: ΑΠΑΝΤΩΝΤΑΣ ΣΤΙΣ ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Tags: τοτεμισμός, Αποκάλυψη, Δύση, Θεολογία, Ισλάμ, Ορθοδοξία, Παράδοση, ανατολή