Άχμαντ Μ.Ελντίν – أحمد بن محيي الدين

الحمد لله رب العالمين، وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين، أما بعد

Ο φιλελευθερισμός είναι μια πολιτική ιδεολογία, μια κοσμοαντίληψη και μια κοσμοθεωρία που προωθεί την ελευθερία του ατόμου. Διαβάζουμε κατά καιρούς πολλές απόπειρες προσέγγισης του Ισλάμ από μια φιλελεύθερη ερμηνεία. Βιβλία, άρθρα, ομιλίες παρουσιάζονται σε συχνή βάση, προσπαθώντας να επιχειρηματολογήσουν ότι το Ισλάμ είναι ιδεολογικά συμβατό με τις αρχές μιας «ελεύθερης» κοινωνίας. Σε αυτήν την προσέγγιση όμως υπάρχουν πολλά προβλήματα.

Πριν δούμε επιγραμματικά τα προβλήματα αυτής της προσέγγισης, καλό είναι να διευκρινίσουμε ότι ο φιλελευθερισμός είναι τρόπος ζωής, όπως προαναφέραμε είναι ιδεολογία και κοσμοαντίληψη, σε αυτά τα πλαίσια δεν είναι υπερβολή να την χαρακτηρίσουμε και ως θρησκεία, μιας και η θρησκεία απαρτίζεται από πεποιθήσεις και λειτουργεί για το άτομο ως ένας τρόπος ζωής.

Η φιλελεύθερη προσέγγιση: 

Η λεγόμενη φιλελεύθερη ματιά στο Ισλάμ, στην θεολογία του, στην ιστορία του και γενικότερα στους Μουσουλμάνους δεν διαφέρει από την πολεμική ματιά των Ισλαμοφοβικών. Και οι δυο προσπαθούν, για τα δικά τους ιδεολογικά η πολιτικά συμφέροντα, να διαστρεβλώσουν το Ισλάμ, τις διδασκαλίες του και τις πηγές του. Μπορεί ο φιλελευθερισμός να μην φαίνεται εχθρικός απέναντι στο Ισλάμ, εκ πρώτης όψεως, μπαίνοντας όμως στην διαδικασία μιας προσεκτικής ανάλυσης των συμπερασμάτων του, καταλαβαίνουμε ότι επιχειρείται να συνταχτεί ένα «Ισλάμ» στα πρότυπα της φιλελεύθερης πολιτικής ιδεολογίας. Με άλλα λόγια στα πλαίσια μιας άλλης θρησκείας, αυτή του φιλελευθερισμού.

Οι ισλαμοφοβικοί και οι φιλελεύθεροι έχουν συγκεκριμένες τάσεις προς το Ισλάμ. Παραθέτουν μυθιστορηματικές αφηγήσεις και «στοιχεία» που έχουν συνταχτεί με συγκεκριμένη πρόθεση και με συγκεκριμένη τάση (πολιτικές-γεωπολιτικές τάσεις). Όταν γράφεις κάτι με τέτοια πρόθεση, για να εξυπηρετήσεις τα ιδεολογικά συμφέροντα του κύκλου που ανήκεις, αδιαφορώντας για την αλήθεια, τότε παραποιείς την ιστορία και τα γεγονότα. Μυθιστοριοποιείς την ιστορία με τρόπο παραταξιακό.

Η φιλελεύθερη ματιά στο Ισλάμ στην πραγματικότητα είναι μια παραταξιακή θεώρηση και αφήγηση της ιστορίας του Ισλάμ, του Προφήτη και των γεγονότων που περιβάλουν το Ισλάμ. Η ματιά αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και δεν σχετίζεται με την ορθόδοξη ερμηνεία του Ισλάμ η οποία με την σειρά της έχεις ως βάση το Κοράνι, την Σούννα (προφητική παράδοση) και την κατανόηση της πρώτορθόδοξης Ισλαμικής κοινότητας (Σάλαφ).

Η φιλελεύθερη ματιά, όπως πολλές μη Ισλαμικές «ματιές», παρουσιάζουν το Ισλάμ με βάση την κοσμοαντίληψη τους και την κοσμοθεωρία τους. Με άλλα λόγια με βάση την θρησκεία τους, διότι η κοσμοαντίληψη και η κοσμοθεωρία είναι μορφή θρησκείας, είναι πεποιθήσεις. Πως είναι λοιπόν δυνατόν το Ισλάμ, όπως και οποιαδήποτε θρησκεία, να εξεταστεί με βάση μιας ξένης ιδεολογίας; Θα μπορούσε ο φιλελευθερισμός άραγε να εξεταστεί με βάση τον φασισμό η με μια αντίθετη προς αυτόν ιδεολογία; Θα δεχόντουσαν ποτέ οι φιλελεύθεροι ως ερμηνεία κατανόησης τους τον νεοφιλελευθερισμό;

Η φιλελεύθερη ματιά προς το Ισλάμ, φαινομενικά μπορεί να δείχνει φιλική συγκριτικά με μια ακροδεξιά, στην πραγματικότητα όμως οι φιλελεύθεροι εχθρεύονται τα θεμέλια της Ισλαμικής πίστης (Σούννα, Σαρία) και επιτίθενται σε αυτά με ανορθόδοξες ερμηνείες και προβληματικές λογικοποιήσεις.

Οι περισσότεροι «ιεραπόστολοι» του φιλελευθερισμού που καταπιάνονται με το Ισλάμ, ανήκουν σε ομάδες, κόμματα, παρατάξεις, γκρούπες, που δεν επιθυμούν να καταγράψουν την πραγματικότητα η έστω να κάνουν μια ουδέτερη καταγραφή περί Ισλάμ, όπως άλλωστε επιβάλει η ιστορική ερευνά και μελέτη, αλλά να παραποιήσουν για χάρη της δεξαμενής σκέψης και της πολιτικής παράταξης που ανήκουν.  

Στη συζήτηση περί φιλελευθερισμού βεβαίως δεν μπορεί να απουσιάζει και το στοιχείο της άγνοιας περί Ισλάμ. Η συντριπτική πλειοψηφία που δηλώνουν φιλελεύθεροι, ακόμα και αυτοί που ασπάζονται το Ισλάμ, δεν έχουν θεμέλια γνώσεως στην Ισλαμική πίστη, με αποτέλεσμα να συγχέουν θεολογικά ζητήματα και Ισλαμικές μεθοδολογικές προσεγγίσεις κατανόησης με δυτικές πολιτικοικονομικές  ιδέες.

Περι ερμηνείας: Παραδοσιακή μεθοδολογία vs φιλελεύθερη, προοδευτική και Ισλαμοφοβική

Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να καταγράψω επιγραμματικά και συνοπτικά την παραδοσιακή ερμηνεία των πρώτων Μουσουλμάνων και πως αυτή διαφέρει σημαντικά από τις σύγχρονες ερμηνευτικές απόπειρες, είτε αυτές συντάσσονται με τάσεις πολεμικές είτε με «φιλικές» προθέσεις.

Μετά τον θάνατο του Προφήτη Μουχάμαντ صلى الله عليه وسلم και προς το τέλος της περιόδου των Σαχάμπα (μαθητών, συντρόφων του Προφήτη), αναπτύσσεται έντονα η ανάγκη της προστασίας για την αυθεντική κατανόηση του Ισλάμ και των πηγών του. Οι πρώτοι Μουσουλμάνοι, οπου στην Ισλαμική σουννιτική ορολογία τους αποκαλούμε «Σάλαφ» (πρωτορθόδοξη κοινότητα, ενάρετοι προκάτοχοι κτλ) έδωσαν έμφαση σε 3 στοιχεία έτσι ώστε να αντλήσουν και να διαφυλάξουν την παραδοσιακή-αυθεντική ερμηνεία του θρησκεύματος.

1. Την αποκάλυψη (Κοράνι)
2. Την διδασκαλία του Προφήτη (Σούννα)
3. Την κατανόηση, ερμηνεία και τα συμπεράσματα των πρώτων μαθητών του Προφήτη (Σαχάμπα)

Το 3^ο στοιχείο, η κατανόηση των Σαχάμπα (μαθητών) όχι απλά είναι κομβικής σημασίας για να οριστεί η ορθή ερμηνεία και κατανόηση, αλλά είναι και το πιο ουσιαστικό ερμηνευτικό και επεξηγηματικό οικοδόμημα της πίστεως του Ισλάμ, το οποίο δυστυχώς πολλοί αγνοούν στις ημέρες μας.

Είναι ανεπίτρεπτο, ακόμα και στα πλαίσια της ακαδημαϊκής έρευνας και μελέτης, να αγνοείς (μερικές φορές επιτηδευμένα) την κατανόηση των μαθητών του Προφήτη, το πώς κατανόησαν τις διδασκαλίες του Προφήτη, πως κατανόησαν την Σούννα, το Κοράνι, το δόγμα και τις πράξεις λατρείας. Συνεπώς η πρόσβαση μας στις δικιές τους τοποθετήσεις περί πίστεως είναι υψίστης σημασίας, μιας και τον  άκουσαν να κηρύττει, είδαν τις πράξεις του, την λατρεία του, τον τρόπο του και γενικότερα βίωσαν μια ολοκληρωτική εμπειρία εκμάθησης, σε όλα τα επίπεδα, μένοντας στο πλευρό του με αγάπη και αφοσίωση.

Αυτά είναι τα τρία στάδια που μας βοηθούν στο να οριστεί παραδοσιακά και αυθεντικά το Ισλάμ, όπως επίσης αποκρυσταλλώνουν τι δεν είναι Ισλάμ, από αυτά που λέγονται, γράφονται και ακούγονται κατά καιρούς από αδαείς και μη Μουσουλμάνους. Μέσω αυτής της μεθοδολογικής προσέγγισης ορίζεται το ορθόδοξο Ισλάμ, η αίρεση, η κακοδοξία, η πλάνη, η καθοδήγηση, πως κατανοείται το Κοράνι, η δογματική διδασκαλία και πως μπαίνει σε εφαρμογή η προφητική παράδοση στις ζωές των πιστών.

Όλα αυτά τα εξαιρετικά ποιοτικά στοιχεία συναντιούνται στο Ισλάμ και στις πηγές του με μια εξαιρετική αρμονία. Στο Ισλάμ δεν σώζεται μόνο η αποκάλυψη (Κοράνι), δεν σώζεται μόνο η προφητική διδασκαλία (Σούννα), η οποία απουσιάζει αντίστοιχα σε άλλα θρησκεύματα, σώζεται και η ερμηνευτική τοποθέτηση των μαθητών για τις Ισλαμικές πηγές (Κοράνι, Σούννα).  

Αυτός ο μηχανισμός, που για τους ορθοδόξους Μουσουλμάνους (Σουννίτες) αποτελεί πρότυπο διαφύλαξης όχι μόνο των πηγών, αλλά και των ερμηνειών τους, έχει ως αφετηρία τις πρώτορθοδοξες Ισλαμικές κοινότητες (από τους μαθητές των Σαχάμπα) και κράτα μέχρι και σήμερα, με αλυσιδωτές προφορικές μεταδόσεις (ισνάντ) και έπειτα με την βοήθεια της γραπτής παράδοσης.

Πως είναι δυνατόν λοιπόν να αγνοούμε αυτόν τον μηχανισμό, που μας προσφέρει μια αξιόπιστη μεθοδολογία ερμηνευτικής προσέγγισης και να αναλωνόμαστε σε σαθρές και προβληματικές μοντέρνες ερμηνείες που διαστρεβλώσουν το Κοράνι και την Σούννα με βάση τις λογικές τους, τις πολιτικοποιημένες ιδεολογίες τους και τα συμφέροντα τους;

Είναι άραγε προτιμότερη η κατανόηση τους περί Ισλάμ, η οποία εκπορεύεται από φιλοσοφικούς, φιλολογικούς και πολιτικούς στοχασμούς, η προτιμότερη είναι μια ερμηνεία που βασίζεται στις επεξηγήσεις των μαθητών του Προφήτη και των μαθητευόμενων που ακολούθησαν (Σάλαφ ους Σάλιχ); Η επιλογή του Μουσουλμάνου, είναι μονόδρομος, αν φυσικά επιθυμεί να τηρήσει ορθά το παράδειγμα του Προφήτη.

Όσο για αυτούς που επιθυμούν να παρουσιάσουν ένα προσωπικό «Ισλάμ» το οποίο θα δικαιολογεί τις πολιτικές τους σκοπιμότητες και τις προσωπικές τους ιδεολογίες, τότε σαφώς θα στραφούν στις μοντέρνες, σαθρές και προβληματικές ερμηνείες. Όμως οφείλουν να γνωρίζουν ότι αυτό δεν είναι Ισλάμ, είτε σε θεολογικά πλαίσια, είτε στα πλαίσια της ακαδημαϊκής προσέγγισης. Είναι ένα δικό τους ψευτο-Ισλάμ, κάλπικο για να συνταχτούν είτε οι πολεμικές αφηγήσεις των πολέμιων, είτε να συνταχτούν οι ψευτο προοδευτικές των «φίλων».

Και ενώ για τον Μουσουλμάνο η επιλογή της κατανόησης των μαθητών του Προφήτη είναι μονόδρομος, έτσι ώστε να τηρήσει ορθά και αυθεντικά την πίστη του, έχοντας σεβασμό στις Ισλαμικές πηγές, το ίδιο πιστεύω πρέπει να αποτελέσει και για τον μη Μουσουλμάνο. Είναι ανούσιο ο μη Μουσουλμάνος να προσπαθεί να κατανοήσει το Ισλάμ με βάση τις ιδεολογίες στις οποίες γαλουχήθηκε (δυτικός πολιτισμός, δημοκρατία, φιλελευθερισμός κτλ), χάνει όλο το νόημα και όλη την διαφορετική κοσμοθεωρία που παρουσιάζει το Ισλάμ. Εάν εκ των προτέρων είναι να καταλήξεις στα συμπεράσματα τις δικιάς σου θρησκείας, ιδεολογίας η κοσμοαντίληψης, δεν χρειάζεσαι να μπαίνεις στην διαδικασία της εξερεύνησης του διαφορετικού. Είτε θα το δεις όπως σου προσφέρεται, με βάση τις πηγές του και με βάση την κατανόηση που πρόσφεραν οι πρωτεργάτες του, είτε μην μπαίνεις καν στον κόπο γιατί χάνεται όλη η ουσία.

Η εξερεύνηση του Ισλάμ μέσα από μοντέρνες και δήθεν προοδευτικές ερμηνείες βυθίζουν περισσότερο στην άγνοια για το τι ακριβώς πρεσβεύει η συγκεκριμένη θρησκεία. Η αναζήτηση όμως του Ισλάμ με βάση τις πηγές του, κυρίως με βάση την κατανόηση της κοινότητας αυτής που διδάχτηκε από τον Προφήτη Μουχάμαντ صلى الله عليه وسلم (Σαχάμπα), μας προσφέρει ένα τεράστιο, αξιόπιστο, ερμηνευτικό εργαλείο. Μια ερμηνεία προς την αυθεντική παράδοση του Ισλάμ. Αυτό δεν είναι άραγε και το ζητούμενο, είτε για τον Μουσουλμάνο είτε ακόμα και για τον ειλικρινή μη Μουσουλμάνο που αναζητά και εξερευνά; Να εξερευνηθεί το Ισλάμ γιαυτό που πραγματικά είναι και όχι γιαυτο που θα ήθελαν να είναι.

Άχμαντ Μ.Ελντίν

Διπλωματούχος Ισλαμικής Θεολογίας

Τζαμί «Σάλαφ ους Σάλιχ» (Αρ Ραχμάν)

IslamForGreeks.org – AhmadEldin.blog

والحمد لله رب العالمين، وصلى الله وسلم على نبينا محمد وآله وصحبه

Categories: ΙΣΛΑΜ, Μουσουλμάνοι

Tags: προοδευτικός, φιλελευθερισμός, φιλοσοφία, Δημοκρατία, Ισλάμ, Ορθοδοξία, αιρέσεις, ερμηνεία, θρησκεία, κατανόηση