Άχμαντ Μ.Ελντίν – أحمد بن محيي الدين

 الحمد لله رب العالمين، وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين، أما بعد

Ο πιστός Μουσουλμάνος οφείλει να γνωρίζει ότι τέσσερις είναι οι βασικές αιρέσεις

1. Χαριτζήτες
2. Σιίτες
3. Κανταρία
4. Τζαχμία

Από αυτές τις τέσσερεις βασικές αιρέσεις «γεννήθηκαν» τα υπόλοιπα παρακλάδια και γκρούπες. Από τις σημαντικότερες αιρετικές ομάδες που πρόεκυψαν είναι οι: 

• Μουατάζιλα (γεννήθηκαν από την Τζαχμία)
• Ασάηρα (γεννήθηκαν από την Τζαχμία)
• Καράμιτα (γεννήθηκαν από τους Σιίτες αλλα επηρεάστηκαν έντονα και από τους Ασάηρα)
• Μούρτζια (γεννήθηκαν από τους Ασάηρα)
• Σούφι (επηρεάστηκαν θεολογικά κυρίως από τους Ασάηρα)

Ας δούμε επιγραμματικά τις 4 βασικές αιρέσεις και τι αντιπροσωπεύει η κάθε μια:

Χαριτζήτες

Για πολλούς ιστορικούς του δόγματος οι Χαριτζήτες είναι η πρώτη αίρεση που παρουσιάστηκε στην Ισλαμική ιστορία και μάλιστα στην εποχή του τέταρτου Χαλίφη του Ισλάμ (του Άλι Ιμπν Άμπου Τάλιμπ). Τα πρώτα σημάδια της παρουσίας του χρονολογούνται και στο προηγούμενο Χαλιφάτο, του Ουθμάν Ίμπν Αφάν. Η πρώτη προσωπικότητα στην Ισλαμική ιστορία που έδειξε δημόσια την Χαριτζιτική νοοτροπία είναι αυτή του Δούλ Χουουάισιρα (Μπουχάρι, 6933). Ο Προφήτης τον αναγνώρισε ως Χαριτζήτη και ανέφερε ότι έχει ομάδα μαζί του που ενστερνίζονται αυτήν την νοοτροπία. Από εκεί και πέρα παρουσιάζονται δυναμικά στο Χαλιφάτο του Άλι Ίμπν Άμπου Τάλιμπ (4ου Ορθόδοξου Χαλίφη). Παρολαυτα όμως η σκοτεινή τους παρουσία προϋπήρχε ειδικότερα στο Χαλιφάτο του Ουθμάν Ίμπν Αφάν οπου και τον δολοφόνησαν

Τα κύρια χαρακτηριστικά τους είναι ο εξτρεμισμός και η βίαιη ανατροπή του κυβερνήτη (όταν τον θεωρούν αμαρτωλό και ανυπάκουο προς την Θεϊκή εντολή). Η βίαιη ανατροπή της ηγεσίας είναι, σύμφωνα με αυτούς, ένα ενάρετο χαρακτηριστικό. Επίσης, πιστεύουν ότι το μεγάλο αμάρτημα είναι αιτία αποστασίας από την θρησκεία και λειτουργεί ως ακυρωτικό της ίδιας της πίστης. Αυτός ήταν και ο λόγος που στράφηκαν ενάντια στα νόμιμα Χαλιφάτα των Ουθμάν Ίμπν Αφάν και Άλι Ιμπν Άμπου Τάλιμπ, διότι πίστευαν ότι δεν ήταν ενάρετοι Μουσουλμάνοι καθώς δεν δίκαζαν σύμφωνα με την αποκάλυψη του Κορανίου. Όλες αυτές οι πεποιθήσεις δεν γίνονται αποδεκτές από την Ισλαμική Ορθοδοξία, τόσο στο θεολογικό κομμάτι (περί αμαρτίας) ως και στο μεθοδολογικό (περί βίαιης επανάστασης κατά του κυβερνήτη σε περίπτωση που είναι αμαρτωλός).

Ο Προφήτης Μουχάμαντ صلى الله عليه وسلم προφήτεψε για την συγκεκριμένη αίρεση όταν είπε: 

«Θα διαβάζουν το Κοράνι αλλά δεν θα περνά τα λαρύγγια τους (δεν θα το κατανοούν). Θα τίθενται εκτός πίστης (αποστάτες) έτσι όπως βγαίνει ένα βέλος όταν τρυπά το θήραμα (με αυτήν την ταχύτητα και ευκολία). Θα πολεμούν τους Μουσουλμάνους και θα αγνοούν τους ειδωλολάτρες. Σε περίπτωση που θα τους αντίκριζα, όταν εμφανιστούν, θα τους έσφαζα με την σφαγή που δέχτηκε ο λαός του Άντ.» [1]

Σε άλλη ρήση είπε:

«Οι Χαριτζήτες είναι τα σκυλιά της κόλασης»[2]

Διαβάζουμε επίσης:

«Σε κάθε εποχή θα εμφανίζονται (Οι Χαριτζήτες), μέχρι ο αντίχριστος να εμφανιστεί από τις τάξεις τους»[3]

Ο Γιουσάιρ Ιμπν Άμρ αφηγήθηκε:

«Ζήτησα από τον Σάχλ Ίμπν Χουνάηφ. «Άκουσες τίποτα από τον Προφήτη σχετικά με τους Χαριτζήτες;» Είπε: «Τον άκουσα να λέει, ενώ έδειχνε με το χέρι του προς την μεριά του Ιράκ, «Θα εμφανιστούν εκεί (Ιράκ) ορισμένοι που θα απαγγέλουν το Κοράνι ενώ δεν θα κατεβαίνει πέρα από τα λαρύγγια τους (δεν θα το κατανοούν) και θα αφήνουν το Ισλάμ (αποστασία) έτσι όπως το βέλος περνά το θήραμα (με πολύ ευκολία).[4]

Ο Μουσουλμάνος πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στην συγκεκριμένη αίρεση μιας και είναι οι πρόγονοι της Αλ Κάιντα, της ΙΣΙΣ, της Μπόκο Χαράμ και όλων αυτών οργανώσεων οπου διαπράττουν τρομοκρατικές ενέργειες ετσι ώστε, όπως λένε, να εγκαθιδρύσουν, δήθεν, τον Ισλαμικό Νόμο και το Χαλιφάτο. Όμως ούτε ο Ισλαμικός Νόμος ούτε το Χαλιφατο, μεθοδολογικά, εγκαθιδρύονται με αυτόν τον τρόπο, γιαυτο και η Ισλαμική Ορθοδοξία τους απορρίπτει. 

Οι Χαριτζήτες παρουσιάζονται ως Μουσουλμάνοι που αδιαφορούν να διδαχτούν και να διδάξουν τα θεμέλια της πίστης και της Ισλαμικής δογματικής διδασκαλίας. Επικεντρώνονται στα πολιτικά, στους νόμους και κυρίως στο πόλεμο (γιαυτο και η υπερβολική χρήση βίας). Αυτά είναι η σημαία τους με αποτέλεσμα όχι μόνο να παραπλανούνται αλλά και να παραπλανούν άλλους. Αυτό είναι το χαρακτηριστικό των σημερινών οργανώσεων όπως: «αδελφών Μουσουλμάνων», της «Χίζμπ ατΤαχρίρ», των «Κουτμπιστών» και των λοιπών αιρετικών που η σημαία τους είναι όχι το Ισλάμ αλλά η καρεκλά και η εξουσία

Οι Χαριτζήτες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την σημερινή τρομοκρατία, αμαυρώνοντας την εικόνα του Ισλάμ και των Μουσουλμάνων, πιστεύουν ότι ο Μουσουλμάνος που θα διαπράξει οποιοδήποτε μεγάλο αμάρτημα θεωρείται άπιστος. Η ορθόδοξη Ισλαμική δογματική όμως το απορρίπτει διότι η αποστασία για έναν Μουσουλμάνο πραγματοποιείται όταν έχει διαπράξει πολυθεϊσμό (σιρκ) η έχει πέσει σε ένα από τα ακυρωτικά του Ισλάμ. Ο Ύψιστος λέει: «Ο Αλλάχ δεν συγχωρεί, όποιον λατρεύει συνέταιρο μ’ Αυτόν. Συγχωρεί όμως, οτιδήποτε άλλο αμάρτημα και σ’ όποιον θέλει» {Κοράνι 4:48}. Οι σημερινοί τρομοκράτες, που δυστυχώς αποκαλούνται Μουσουλμάνοι, έχουν ακριβώς την ίδια μεθοδολογία με την αίρεση των Χαριτζητών. Σκοτώνουν Μουσουλμάνους, τους αποκαλούν άπιστους αυτούς και τους ηγέτες τους, και συχνά στις τρομοκρατικές τους επιθέσεις τα θύματα είναι πιο πολλοί Μουσουλμάνοι με σύγκριση μη Μουσουλμάνους.

Σιίτες

Ο Σιιτισμός παρουσιάζεται χρονολογικά σχεδόν μαζί με τον Χαριτζητισμό, αν και ο Σιιτισμός εκδηλώνεται έντονα και κυρίως για πολιτικούς λόγους προς το τέλος της εποχής των μαθητών του Προφήτη (Σαχάμπα). Πιο συγκεκριμένα παρουσιάζονται στο Χαλιφάτο του Άλι ως υποστηρικτές του Αλι και του οίκου του Προφήτη. Υποστηρίζουν ότι η ηγεσία έπρεπε να δοθεί όχι στον Άμπου Μπάκρ (τον πρώτο Χαλίφη) αλλά στον Άλι Ιμπν αμπου τάλιμπ (τον ξάδελφο του Προφήτη).

Οι Σιίτες δείχνουν μια προσκόλληση προς τον Άλι με εξτρεμιστικό τρόπο και μάλιστα πολλοί Σιίτες κατέληξαν να τον θεοποιήσουν και να τον λατρέψουν. Όταν ο ίδιος ο Αλί πληροφορήθηκε για αυτές τις εκφράσεις λατρείας και θεοποίησης προ το πρόσωπο του διέταξε τον διωγμό τους [5]

Αρκετοί Μουσουλμάνοι λόγιοι δογματολόγοι παρουσιάζουν ως κύριο υπεύθυνο αυτής της σέκτας (σιιτες) τον Άμπντάλλα Ιμπν Σαμπα’ έναν Ιουδαίο ο οποίος εκ των εσω προσπάθησε να φέρει την εμφύλια σύγκρουση μεταξύ των Μουσουλμάνων. Ήταν ο πρωτεργάτης της θεωρίας, μετά τον θάνατο του Άλι, ότι ο Άλι δεν πέθανε μιας και διακατέχεται από την θεια φύση. [6]

Έπειτα από τους Σιίτες ξεπήδησε η σκληροπυρηνική έκδοση τους που λέγεται «Ράφιντα». Οι Ράφιντα επικεντρώθηκαν στην απέχθεια που είχαν για τους μαθητές του Προφήτη (τους Σαχάμπα) καθώς τους θεωρούσαν προδότες και εχθρούς του Ισλάμ. Όπως υπογραμμίζουν οι ιστορικοί δογματολόγοι, όλες αυτές οι πεποιθήσεις των Σιιτών στόχο είχαν τα πολιτικά συμφέροντα τους, καθώς ήθελαν τον ηγέτη τους να προέρχεται μόνο από τον οίκο του Προφήτη. Κάτι τέτοιο όμως δεν είναι αποδεκτό από την Ισλαμική Ορθοδοξία η οποία ορίζει ότι ο ηγέτης/χαλίφης μπορεί να είναι ο ικανός και σοφός Μουσουλμάνος, χωρίς απαραίτητα να είναι μέλος του οίκου του Προφήτη. Γιαυτο και οι πρώτες εκφάνσεις των Σιιτών έχουν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα και όχι θεολογικό. Η θεμελιώδης θεολογική αίρεση εισήρθε αργότερα με την θεοποίηση των κληρικών τους και την υιοθέτηση της θεολογίας των Μουατάζιλα στο θέμα που αφορούσε την ουσία (δαάτ) του Θεού.

Κανταρία

Μια άλλη βασική αίρεση που εμφανίστηκε στις εποχές των μαθητών του Προφήτη είναι η Κανταρία. Ένας από τους μαθητές του Προφήτη, ο Άμπντάλλα Ίμπν Ούμαρ, τους καταδίκασε και αφηγήθηκε μια προφητεία του Προφήτη ότι θα εμφανιστούν. [7]

Με τον ορο Κανταρία εννοούμε τα άτομα αυτά που δεν δέχονται το Κάνταρ (θειο διάταγμα – πεπρωμένο) ως άρθρο της πίστης. Ιδρυτής της αίρεσης αναγνωρίζεται ο Μά’μπαντ αλ Τζουχανί στην Βασόρα του Ιράκ, ο οποίος ισχυριζόταν ότι ο Θεός δεν γνωρίζει τις πράξεις της ανθρωπότητας και ούτε γνωρίζει τι θα επακολουθήσει. Στον όρο Κανταρία συμπεριλαμβάνεται και η ακριβώς αντίθετη γκρούπα που γεννήθηκε με το όνομα Τζαμπρία η οποία υποστηρίζει ότι ο πιστός εξαναγκάζεται να πράξει και δεν έχει ελευθερία βούλησης. Η Ισλαμική ορθοδοξία ακυρώνει και τις δυο θέσεις. Άρα λοιπόν, η ομάδα με το όνομα Κανταρία πίστευε ότι ο Αλλάχ δεν γνωρίζει τις πράξεις του ανθρώπου παρά μόνο όταν αυτές πάρουν μέρος. Από την άλλη πλευρά η ομάδα με το όνομα Τζαμπρία ακυρώνει κάθε πρωτοβουλία η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου να πράξει το σωστό η το λάθος[8]  

Τζαχμία

Με τον ορο Τζαχμία εννοούμε τους οπαδούς του Τζάχμ Ίμπν Σαφουάν. Ο Τζάχμ, περίπου στις αρχές του 2^ο αιώνα (μετά Χίτζρα) εισάγει μια αίρεση η οποία λογικοποιεί τις χαρακτηριστικές ιδιότητες του Θεού. Το δόγμα της λογικοποίησης σε θέματα θεολογίας το δανείζεται από τον αλ Τζα’αντ Ίμπν Ντίρχαμ ο οποίος ήταν ο πρώτος που αρνήθηκε ορισμένες θέσεις του Κορανίου, έχοντας ως δικαιολογία την ανθρώπινη λογική. Για παράδειγμα, ο Θεός δεν μίλησε απευθείας στον Μωυσή. Αν και ο βασικός ιδρυτής είναι ο Ιμπν Ντιρχάμ παρολαυτα η αίρεση παίρνει το όνομα του Τζάχμ (Τζαχμία) μιας και αυτός την διέδωσε και την εξάπλωσε. 

Η αίρεση αυτή δημιούργησε μεγάλες θεολογικές διαμάχες μεταξύ ορθοδόξων Μουσουλμάνων και αιρετικών, μιας και οι δεύτεροι ερμήνευαν το Ισλάμ σύμφωνα με φιλοσοφικούς στοχασμούς και λογικές.

Η Τζαχμία με την σειρα της «ξεπέταξε», η «γέννησε» πιο σωστά, τις αιρέσεις των Μουατάζιλα και Ασάηρα.

Μουατάζιλα και Ασάηρα

Οι Μουατάζιλα, μαζί με τους Ασάηρα που ακολούθησαν, εγκαθίδρυσαν σχολές θεολογικής σκέψης που ασχολούνταν με την θεολογία με τρόπο σχολαστικό και φιλοσοφικό. Αυτό ήταν και το χαρακτηριστικό των «χρυσών εποχών» του Ιράκ που επηρεάστηκαν από την αρχαιοελληνική γραμματεία. Ιδρυτής και πρωτεργάτης της θεολογικής σχολής σκέψης αυτής ήταν ο Ουάσιλ Ιμπν Ατα’α. Οι Ασάηρα από την άλλη, βασικό τους χαρακτηριστικό ήταν η υπεράσπιση (απολογητική) του Ισλάμ με φιλοσοφικά επιχειρήματα και λογικοκρατούμενες (λεγόμενες ως Καλάμ – ρητορική θεολογική) ερμηνείες των Ισλαμικών πηγών.

Στο Ισλάμ με τον όρο «θεολογική ρητορική» (Ίλμ ουλ Καλαάμ) εννοούμε την αρχή αυτή που θέλει να υποβιβάζει την αποκάλυψη και να εξυψώνει την ανθρώπινη λογική σε θέματα πίστεως και δογματικής. Επίσης, είναι η προσπάθεια εύρεσης απαντήσεων σε θέματα θεολογίας, πίστεως και δόγματος μέσα από την ανθρώπινη κατανόηση (όχι της αποκάλυψης). Το  Ίλμ ουλ Καλάμ, επιπλέον, συμπεριλαμβάνει την ρητορική αυτή που δεν στηρίζεται στον λόγο του Υψίστου και στην παράδοση του Αποστόλου (Σούννα).[9]

Το Ιλμ ουλ Καλαάμ είναι πλάνη και αίρεση και δεν σχετίζεται με την Ισλαμική ορθόδοξη μεθοδολογία. Οι τέσσερεις μεγάλοι λόγιοι (Σάφιη, Άχμαντ, Άμπου Χανίφα, Μαάλικ) καταδίκασαν την αιρετική μεθοδολογία του Ιλμ ουλ Καλαάμ ως ανούσια που δεν προσφέρει τίποτα στον πιστό παρά μόνο χάσιμο χρόνου.[10]

Οι πηγές της θεολογίας, της πίστης και του δόγματος (ακίντα) δεν μπορούν να απορρέουν από ανθρώπινες εμπειρίες, φιλοσοφίες και ανθρώπινες γνώμες μέσω λογικής επιχειρηματολογίας. Οι πηγές είναι οι αποκάλυψη του Υψίστου και η μεθοδολογία που αποκαλύπτεται στον Προφήτη Του.

Η θεολογία στο Ισλάμ είναι ανώτερη από την φιλοσοφία. Διότι η πρώτη είναι συγκεκριμένη από μια και μόνο αλάνθαστη πηγή, τον Δημιουργό, ενώ η δεύτερη είναι καθαρό προϊόν της ανθρώπινης σκέψης, συνεπώς μπορεί να πέσει σε σφάλματα. Για να βρούμε την ολοκληρωτική αλήθεια για τους εαυτούς μας οφείλουμε να στραφούμε στην αποκάλυψη και όχι στην ανθρώπινη σκέψη που είναι επιρρεπής στο λάθος και στην παρερμηνεία. Όταν ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να αναλύσει τον ίδιο του τον φυσικό εαυτό (εγκέφαλο/σκέψη) πως μπορεί να απαντήσει ανώτερες υπαρξιακές ερωτήσεις; Όπως είπε και ο Ιμάμης ας Σαμ’άανη:

«Οι οπαδοί της Σούννα (της προφητικής παράδοσης) λένε ότι τα θεμέλια της πίστης/θρησκείας βρίσκονται στην προσκόλληση και στο να ακολουθείς (ιττιμπαά’) την αποκάλυψη όταν την ίδια ώρα ο νούς (λογικοποίηση) είναι υποταγμένος. Εάν τα θεμέλια της πίστης/θρησκείας αφηνόντουσαν στον νου να τα λογικοποιήσει τότε η δημιουργία δεν θα είχε ανάγκη την αποκάλυψη του Υψίστου η τους Προφήτες. Οι διατάξεις δεν θα είχαν κανένα απολύτως νόημα και ο καθένας θα έλεγε ότι ήθελε όπως και θα έκρινε ανάλογα με την επιθυμία του»[11]

Καράμιτα

Οι Καράμιτα γεννήθηκαν από την αίρεση των Σιιτών και χρονολογικά εντοπίζονται μαζί με τους Ασάηρα. Επηρεάστηκαν έντονα από την λογικοκρατία των Ασάηρα όταν εξέφρασαν την άποψη ότι το Κοράνι πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με τα εσωτερικά του νοήματα και όχι σύμφωνα με τα εμφανή. Πρόκειται για μια θέση η οποία όχι απλά είναι αιρετική, αλλά διάφοροι δογματολόγοι την τοποθετούν εκτός Ισλαμικού φάσματος. Ιδρυτής είναι ο Χαμντάν αλ Καρμάτ

Μούρτζια

Οι Τζαχμία επηρέασαν μια γκρούπα με το όνομα Μούρτζια οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η πίστη ορίζεται ως η αναγνώριση της αλήθειας και όχι απαραίτητα η δήλωση και η πράξη (δηλαδή δεν χρειάζεται να το δηλώσεις η να πράξεις ανάλογα). Αυτό εναντιώνεται στον ορισμό της Ισλαμικής Ορθοδοξίας περί πίστεως, η οποία ορίζει την πίστη ως κάτι που πιστεύεται (στην καρδιά), λέγεται (με τη γλώσσα) και πράττεται (με τα μέλη του σώματος). Οι δογματολόγοι πολλές φορές αναφέρουν τους Μούρτζια ως το αντίθετο των Χαριτζητών,  στο κομμάτι του δόγματος και συγκεκριμένα στο κομμάτι του ορισμού της πίστης.

Σούφι

Το όνομα Σουφισμός (Τασάουφ) ιστορικά δεν εντοπίζεται ως μια συγκεκριμένη έννοια αλλά έχει διάφορες και πολλές φορές αντικρουόμενες σημασίες. Όμως σχεδόν όλες οι αναφορές συμφωνούν στο κομμάτι ότι το Τασάουφ καταπιάνεται με τον ασκητισμό και την καλλιέργεια της πνευματικότητας του πιστού, τουλάχιστον αυτή ήταν η αρχική σημασία και έννοια. Ο Σουφισμός εμφανίζεται στον δεύτερο αιώνα μετά την χίτζρα του Προφήτη με μια μορφή υπερβολικού ασκητισμού και άρνησης κάθε εγκόσμιας ενασχόλησης (εργασία, οικογένεια, κοινωνικός ακτιβισμός κτλ), όμως δυο αιώνες αργότερα από την εμφάνιση του, οι Σουφιστές έχουν εκλάβει κάθε μορφή αίρεσης από τους Τζαχμία, Ασάηρα, Μουατάζιλα, Σιίτες και Μούρτζια. Ανέπτυξαν επίσης την λατρεία προς τους «αγίους» και των τάφων τους και κατέληξαν να τους επικαλούνται (με προσευχές). Επίσης, υιοθέτησαν αρκετά χαρακτηριστικά από τους Χριστιανούς όπως τον μοναχισμό, την αγιολατρεία και την θεοποίηση των κληρικών τους.

Η Ισλαμική Ορθοδοξία στην αρχή δεν τους αποκαλούσε αιρετικούς και πλανεμένους μιας και είχαν επικεντρωθεί στο κομμάτι της λατρείας και της απομόνωσης γιαυτον τον σκοπό. Αν και υπήρχαν υπερβολές, δεν συμπεριλαμβανόντουσαν στους αιρετικούς. Μετέπειτα όμως, και αφού υιοθέτησαν αιρετικές θεολογίες που ήταν αντίθετες με αυτές της Ισλαμικής Ορθοδοξίας, καταδικάστηκαν και αναιρέθηκαν.[12]

Αυτές επιγραμματικά είναι οι βασικές αιρέσεις με τα παρακλάδια τους και οι ορθόδοξοι Μουσουλμάνοι οφείλουν να είναι πολύ προσεκτικοί.

Παραπομπές:

[1] Ίμπν Μάτζα 174, Αν Νασάη 4103

[2] Ιμπν Μάτζα, 173

[3] Ίμπν Μάτζα, 176

[4] Μπουχάρι, 6934

[5] Ίμπν Χάτζαρ, Φάτχ αλ Μπάρι, 12/270

[6] Ιμπν Άμπντιλ Ίζ, Σάρχ αλ Ακίντα ατ Ταχαουία, σελ. 490

[7] Σαχίχ Άμπου Νταούντ, νο. 4961

[8] Σάρχ αλ Ακίντα αλ Ουασιτία, σελ. 189

[9] Φατάουα του Ίμπν Μπαάζ, τόμος 24, σελ.81

[10] Ιττικάντ αλ Αήμματιλ Άρμπα’α, Δρ. Μουχάμαντ  αλ Χουμαης, σελ. 22, 35, 61, 71

[11] Αλ Χούτζα, -85/α-

[12] Δρ. Σάλεχ ας Σάλεχ, οι απαρχές του Σουφισμού, σελ.12

والحمد لله رب العالمين، وصلى الله وسلم على نبينا محمد وآله وصحبه

Categories: ΙΣΛΑΜ, Μουσουλμάνοι

Tags: χαριτζήτες, Ασάηρα, Αιρεσεις, Καράμιτα, Μουσουλμάνοι, Μουατάζιλα, Μούρτζια, Σιίτες, Σούφι, Τζαχμία, βασικες